Шәкәрім Құдайбердіұлы "Адамдық борышың"

«Адамдық борышың...»

Мақсаты: Шәкәрімнің өмірі, шығармашылығымен таныстыру; өлеңдерін жаттата отырып оқушы бойына адамгершілік, ізгілік, мейірімділік қасиеттерін дарыту.

«Адамдық борышың..» өлеңі оқылады.

1-оқушы: Шәкәрім – Абай шәкірттерінің ішіндегі көп жасағаны да, көп жазғаны да. Ол - әрі лирик, әрі эпик ақын,ол – композитор әрә музыкант, орыс және шығыс классиктерімен қазақ оқушыларын таныстырған шебер аудармашы, ол – терең ойшыл, әрә бармағынан бал тамған сегіз қырлы, бір сырлы өнерпаз мәдениет қайраткері.

2-оқушы: Шәкәрім 1858 жылы 11-шілдеде дүниеге келген.Бес жасында оқуға беріліп,жеті жасына дейін оқу оқиды. Әкесі 1866 жылы дүние салып, Шәкәрім жетім қалады.

3-оқушы: Шәкәрім 7 жасында өлең шығара бастаған. Шәкәрім әкеден жетім қалды деген аты болмаса, жетімдік көрмеген, Құнанбайдың ерке немересі болып өскен.

4-оқушы: Он жасымда кенлген соң,

Домбыра, гормонь білген соң.

Мылтық атып жүрген соң,

Аңшы боп түстім азапқа.

Өзгеше болмақ сүйгенім –

Осыған басты игенім.

5-оқушы: Он басіме келгенде,

Қаршыға, бүркіт көргенде.

Құс салып жүрдім серуенде,

Еркіндеп шығып азапқа,

Ойым бар өлең айтқандай,

Ғылымға таман қайтқандай,

Жыбырлатып тартқандай,

Қармақ салып шабаққа.

6- оқушы: Бұл – оның тумасынан талантты, табиға дарынды, әр нәрсенің сырын білуге құштар,зерделі, зерек, қабілетті, талапты жасқа тән ерекше мінезі.

7-оқушы: Жиырмадан өткенде

Азғанша ғылым оқыдым.

Алғызып кітап шеттен де,

Көңілге біраз тоқыдым.

Білмегенді сұрадым,

Жиыстырдым, құрадым.

Оқыған сайын ұнадым.

Жолына түстім осының,

Білімге салып тілекті,

Сыбанып едім білекті,

Ағартуға жүректі

Аршымақ болып қоқымын.

8-оқушы: «Өлеңмен сөзді шеберлеп, айтқаным мақұл болар деп» нық ақындық өнер жолына түскенде, 19 жасында жазған өлеңін өзі құрбылас талантты жастарға арнап, оларды Абайдан үлгі-өнеге алуға шақырды.

9- оқушы: Кел, жастар, біз бір түрлі жол табалық,

Арам айла, зорлықсыз мал табалық.

Өтпес өмір, таусылмас мал берелік,

Білімді бір данышпан жан табалық.

Ал,енді олай болса кімді алалық

Қазақта қай жақсы бар сөз саларлық,

Жүз айтқанмен өзгенің бәрі надан,

Жалыналық Абайға,жүр, баралық!

10-оқушы:Абай Шәкәрімге «Қазақ шежіресін жаз» деп тапсырма береді. Шәкәрім 19 жасынан бестап қазақ шежіресін жазуға кіріседі де, шежірені Абайдың көзі тірісінде аяқтайды. Бұл еңбегі 1911 жылы «Түрік,қырғыз,қазақ һәм хандар шежіресі» деген атпен жеке кітап болып басылып шыққан.

11-оқушы: 1888 жылы «Қалқаман-Мамыр» поэмасын,«Еңлік-Кебек»поэмасын жазады. «Ләйлі-Мәжнүн» поэмасын 1907жылы жазған. Американ жазушысы Бичер Стоу Гарриеттің «Том ағайдың балалығы» романын, Л.Толстойдың қысқа әңгімелерін қазақ тіліне аударады.

12-оқушы: Шәкәрім дүние жүзіне аты әйгілі ұлы ақын-жазушылардың есімдерін зор құрметпен атап, елге әйгілеп отырды.

Айтқан сөзі ауруға ем, жанға құмар,

Тауып айтқыш, тәтті тіл сайраушылар.

Байрон,Пушкин,Лермонтов,Некрасов,

Қожа Хафиз, Науан, Физули бар.

13-оқушы: 1931 жылдан бастап ақынның ақырғы бір жылға таяу өмір кезеңі аса бір ауыр халде өтті.Асыра сілтеудің салдарынан ақын ел ортасынан аулаққа кетуге мәжбүр болды. Оңаша кетудегі мақсатын Шәкәрім ашық айтады:

«Мен кеттім, сендер елде қойдың қалып,

Ешкімнің кеткенім жоқ малын алып.

Елу бес жыл жинаған қазынамды,

Оңашада қорытам ойға салып»

14-оқушы: Ақын 73 жасында оққа ұшқан. Бұл 1931 жылдың 2-қазанында болған.

15-оқушы: «Өлген тірілді,өшкен жанды» дегендей келешек ұрпақ біздің басты мақсатымыз – Шәкәрімді қастерлеп, қадірлеп өту.

(Шәкәрім Құдайбердіұлының туғанына 150 жыл)

Өткізген: Жуашова А

2011 жыл