Тақырыбы: "Темір" .

Химия физика, математика, география пәндері бойынша кіріктірілген сабақ

Аюуш Жайнагуль 18.07.1976

Бауыржан Момышұлы атындағы

№5 орта мектебінің

химия пәні мұғалімі .

тел 87028544868

ayuush1976 @mail.ru

Кіріктірілген сабақ.
Кіріктірілу – бұл бір оқу материалының әр түрлі саладағы жалпы білімдермен тоғысуы, бір-бірімен етене араласып кетуі. Кіріктірілген сабақтар оқушыға әлем туралы, заттар мен құбылыстардың өзара байланыстары туралы біртұтас мағлұмат береді, олар құрылысы бойынша белгілі қалыпқа сыймайды, сондай-ақ, оқу сағаттарын барынша үнемді пайдалануға мүмкіндік береді. Осы тектес сабақтарда оқушылардың бейнелі ой-өрісі дамып, шығармашылық мүмкіндіктері ашылады. Кіріктірілген сабақтардың құрылымы нақтылығымен, сыйымдылығымен, орамдылығымен, сабақтың әр сатысындағы оқу материалының логикалық өзара келісімімен, материалдың зор ақпараттық мүмкіндігімен ерекшеленеді.

9 сыныпта «Темір» тақырыбын кіріктіре оқыту оқушыларға металдар жөнінде мол мағлұмат береді. 
Сабақтың тақырыбы: Темір. 
Сабақтың түрі: Кіріктірілген сабақ. 
Кіріктіру нысаны: Химия ғылымы 
Кіріктірілетін пәндер: ( география, биология, физика, математика )

Сабақтың мақсаты: Темір металы жөнінде білімдерін кеңейту. Оқушылардың білімдерін жүйелендіру, пәнге деген біртұтас көзқарас қалыптастыру. 
Сабаққа дайындалуда оқушы мен оқытушы іс-әрекеті: Оқытушы мен оқушы алдын ала дайындалуы, оқушының өздік жұмыс орындауы. Ізденгіштік қабылетін ескере отырып, оқушыға тапсырма беру. 
Сабақтың міндеті: 
Білімділік:Темір элементін жан – жақты зерттеу арқылы темір, оның қосылыстары,қолданылуы, маңызы жөнінде білімдерін кеңейту. 
Дамытушылық:Оқушылардың ойлау, қорытындылау, жүйелеу қабілеттерін дамыту. 
Тәрбиелік:Оқушылардың шығармашылық мүмкіндігін дамыту, қабілетін арттыру, қосымша материалдар арқылы эстетикалық тәрбие беру. 
Көрнекілік: Слайдтар (интернеттен алынған материалдар), электронды оқулық 
(9 сынып химия ), металдар коллекциясы, табиғи минералдар коллекциясы, периодтық кесте, суреттер, реактивтер, қосымша әдебиеттер, химия энциклопедиясы,интерактивті тақта.. 
Жаңа тақырыпты түсіндіру жоспары: 
1. Темірдің периодтық жүйедегі орыны; (химик) 
2. Атом құрлысы(электрон, протон, нейтрон саны, салыстырмалы атомдық масса) (химик) 
3. Табиғатта таралуы және маңызы; (география) 
4. Физикалық қасиеттері; (физика) 
5. Темірдің химиялық қасиеттері; (химик) 
6. Темірдің биологиялық маңызы; (биолог) 
7.Темірдің қолданылуы.(химик) 

Химик 1- слайд

4 период 4қатар

Реттік нөмірі26

Тотығу дәрежесі0+2,+3,+6

8 топ қосымша

топша

Атомдық массасы 56

Электрондық формуласы 1s²2s²2p²2p⁶3s²3p⁶3d⁶4s²

26 электрон

26 протон

Физик 2- слайд

Ақ сұр түсті

Тығыздығы -7,87г/см³

Қаттылығы -4,6

Балқу тем +1539⁰С

Жұмсақ созылғыш

Тоқ пен жылуды жақсы өткізеді

I-III топ металдарынан

қатты

Магнитке тартылады

Осыдан 2000 жыл бұрын Қытай ғалымы Сума Тзян магниттік компасты тапқан. Ол темірдің магниттік қасиетіне сүйенген.Магниттік қасиеті күшті металдар: темір, никель, кобальт. Ферромагнетиктерден магнит құралы, компас жасалады. Радиотехникада, электротехникада қолданылады. 
Темірдің 769⁰С дейін магниттік қасиеті сақталады.(таблица) 

Математика пәнінің мұғалімі

Сандарды сөйлетейік

Мұнда мұғалім осы темір тақырыбында қандай сандай кездесті соны толтырту.

3

7,87

26

15,39

30

8

2,3,6

56

1-3 топ

1орын

2-орын

4-слайд география

Темірдің табиғи минералдары: 
Fe2O3 магнитті темір немесе магнетит (72% Fe) 
Fe2O3 қызыл теміртас немесе гематит (70% Fe) 
Fe2O3 • 3H2O лимонит (50% Fe) 
FeS2 пирит немесе күкірт колчеданы (52% Fe) 
FeSO4• 7H2O темір купорасы 
Темір кендерінің ең үлкен қоры Уралда .Онда таулар толық темірден құралған.Курск,Кольск жартылай аралында Шығыс және Батыс Сібірде темір кенінің Үлкен қорлары бар.Қазақстанда темір кендері Оралдың шығыс беткейінде, Қостанай өңірінде көптеп кездеседі(Соколов-Cарыбай). 
Темір табиғи суларда ең кең тараған элементтердің бірі болып табылады, 
оның орташа құрамы 0,01 -20 мг/л интервалында тербеліп тұрады
Жер ядросының 90%темір құрайды.Жер мантиясында 12%,жер қыртысында 5%темір бар.Жер қыртысында таралуы бойынша -6 орында. 
5-слайд Биолог:- Темірдің биологиялық маңызы. 
Адам денесінде темір құрамы 3-7 гр дейін (ткань, қан, ішкі органдарда) болады. Темір біздің организмге тамақ арқылы келеді. Ересек адамның тәулік қажеттілігі 11-30 мг құрайды. 
Бұлшықет белогы – миоглобин, құрамында Fe⁺³ катионы етке қызғылт түс береді. Қан белогы – гемоглобин, құрамында Fe⁺² катионы, қанға қызыл түс береді, сүйек кемігінде түзіледі. 
Темір барлық жасыл өсімдіктер құрамына кіреді, хлорофилл түзуге, тыныс алуға қатысады. 
Адам ағзасында темір мөлшері жетіспеуінен –қан аздық(анемия ауруы пайда болады. Ол дұрыс тамақтанбаудан,экологиялық себептерден,әлсіреу ,көп қан кету т.б. пайда болады.

Күнбағыс

Бауыр

бұршақ

Сарымай

Қалақай

Қарақұмық

Алма қараөрік

Жүзім

6-слайд Химик Темірдің химиялық қасиеттерін интарактивтік тақтада оқушыларға жаздырту.

Бекіту кезеңі

M(FeSО₄ •х Н₂О) = 152 / 0,5468 = 278 г/моль,  бұдан  х = 7.

Жауабы: FеSО₄•7Н₂О.
Деңгейлік тапсырмалар 
І. «Қанағат» 
1. Реакцияны аяқта, теңестір. 
Fe+O₂ → 
Fe+Cl₂ → 
Fe+S → 
2. Ион алмасу реакциясын аяқта, толық қысқартылған иондық теңдеуін жаз 
Ba Cl₂+ H₂SO₄ → 
3.280 г темір мен тұзқышқылы әрекеттескенде түзілетін сутегі газының зат мөлшерін есепте. 
ІІ. «Талап» 
1. Fe →FeO→Fe (OH)₂ →FeSO₄ өзгерістерді жүзеге асыруға мүмкін болатын химиялық реакцияларды жаз. 
2. 80г кальций жанғанда жұмсалатын оттегі және ауа көлемін тап. 
3. Реакцияларды аяқта, теңестір. 
Al (OH)₃ → Al₂O₃+? 
Mg+HCl →Mg Cl₂+? 
ІІІ. "Терең ой” 
30г натрий алюминаты қанша көлем көміртек (ІV) оксидімен әрекеттесе алады? 
1. 2NaAlO₂+CO₂=Na₂CO₃+Al₂O₃ V(CO₂) қ.ж. →? 
2. 200г 15%-тік натрий хлоридімен күміс нитраты әрекеттескенде қанша г күміс хлориді түзіледі. 
NaCl+AgNO₃=NaNO₃+AgCl↓ 
3. KСlO₃ →KCl+O₂ теңдеуіндегі барлық коэфициенттер жиынтығын тап. 

Бағалау
Үй тапсырмасы беру: Темір тақырыбына шығарма жазып келу